Kur përqëndrohemi te feja është e natyrshme që të merret si shembull Shqipëria, sepse paraprin përsa i përket traditave fetare dhe tolerancës ndërfetare.
Nga fakti që vendi gjendet në qendër të Europës e cila pasqyron traditë, kulturën dhe fenë e banorëve të saj, atëherë themi se vendi ka një histori të gjatë, të cilën e vërtetojnë monumentet e lashta, si rrënojat e Butrintit, Antigones, Apolonisë etj, ndiejmë krenarinë dhe forcën e të kaluarës sonë të lashtë.
Shumë njerëz mendojnë se arsyeja e vetme që ka më pak luftëra në mes shteteve të botës është se ato janë të lidhura ngushtë me njëra tjetrën, por shumë njerëz mendojnë se janë të shqetësuar që globalizmi krijon reaksione të kundërta, mirëpo disa organizata të ndryshme politike, të cilat flasin për padrejtësi kombëtare, ku shumë udhëheqës të tyre politikë dhe fetarë që e shikojnë globalizmin kulturor si një shprehje që kultura amerikane ka “pushtuar” gjithë botën. Disa nga këta e shikojnë ekstremizmin islam Al Qaida-n dhe Hamas-in si shprehje të kundërshtimit që të mos merret nga një mënyrë jetese dhe ekonomi perëndimore jo fetare dhe materialiste.
E veçanta e vendit tonë është, ku një numër i madh i traditave fetare janë të mbledhura në një vend i cili nga numri i popullsisë dhe nga sipërfaqja është një nga vendet më të vogla në Europë, ku fetë më të mësha në botë, krishtërimi dhe islamizmi kanë qënë për qindra vjet pjesë e kulturës shqiptare përkrah njëra-tjetrës dhe brenda një familjeje. Vendi ka qënë strehë për sektet brenda feve, si nga klima tolerante ashtu edhe nga bashkëjetesa për një kohë të gjatë e traditave fetare.
Para komunizmit kishte rreth 1 milin banorë, ku 69% e saj ishin muslimanë, 1/5 ortodokse dhe 1/10 katolike. Sot nuk mund të kemi një statistikë të saktë përsa i përket ndarjes, sepse nuk është e sigurtë se një shqiptar që e quan veten si ‘katolik’, ‘ortodoks’ ose ‘musliman’ është zyrtarisht anëtar i atij besimi fetar. Shumë nga ne biem në kundërshtime ndaj etiketimeve fetare sepse vijnë nga martesa të përziera. Kemi shumë nga ata që herë e ndiejnë veten si të krishterë e herë si musliman atëherë themi se një pjesë e lirisë së besimit të cilën duhet ta sigurojë demokracia është pikërisht e drejta për të besuar secili fenë e vet.
Ardhja e krishtërimit dhe islamizmit në vendin tonë
Krishtërimi tek ne shfaqet si te vitet 200 para Krishtit. Qyteti i parë ku u përhap krishtërimi ishte Durrësi dhe në vitin ‘58 u themelua bashkësia e parë e krishtere. Këtë më së miri e tregon rrënoja e kishës në Butrint e shekullit të VII, e cila është një nga më të vjetrat në Europë.
Në vitin 1290 fillojnë sulmet e ushtrisë otomane ndaj, për të pushtuar dhe islamizuar principatat. Pas ardhjes së Gjergj Kastriotit në vitin 1442-1443 fillon lufta kundër turqve, i bëri ballë ushtrisë turke rreth 25 vjet, por pas vdekjes së udhëheqësit tonë më 1468, rifillon pushtimi i vendit nga turqit, shumica e shqipëtarëve u detyruan të largohen për në Itali, ndërsa ata që mbetën u detyruan të ndërrojnë fenë e tyre në atë islame.
Organizatat më të mëdha të krishtërimit tek ne janë Kisha Katolike, Kisha Ortodokse Autoqefale dhe Aleanca Evangjelike Shqiptare, si organizata mëmë të bashkësisë evangjelike.
Feja Islame në Ballkan ka qëndruar më tepër se pesë shekuj. Pjesa më e madhe e shqiptarëve u kthyen në muslimane në vitin 1700. Pas shpalljes së Pavarësisë më 1912, shumica e popullatës ishte muslimane, dega e të cilëve i takonte sunni-ve.
Bektashizmi është më i rëndësishëmi i sufive në vendin tonë, i cili lindi në Turqi, por pas shpalljes së Pavarësisë tek ne ai u zhvillua si sekt i pavarur. Më 1925 qendra kryesore e bektashizmit u vendos në Stamboll në kryeqytetin tonë, në Tiranë, ku udhëheqësit e bektashinjve quheshin dede, baba, dhe kryegjysh.
Tradita e besimeve fetare
Heroi ynë, Gjergj Kastrioti lindi si i krishterë ortodoks, u rrit si musliman në sektin e bektashinjve, jetoi si katolik dhe vdiq si i tillë, andaj në shoqëri pranohet të ndërrosh fenë apo edhe të mos i përkasësh ndonëj besimi fetar. Shumica e njerëzve janë krenarë për tolerancën fetare ndaj njëri-tjetrit.
Nuk na duket gjë se kemi fe të ndryshme, por ajo që është me rëndësi është se jemi shqiptarë dhe jetojmë së bashku.
Ka shumë tradita të cilat tregojnë se ndryshimi i fesë nuk e vështirëson bashkëjetesën. Kemi rastin kur një i krishterë nuk pi duhan apo nuk ha bukë afër një musliman i cili agjëron në kohën e Ramazanit.
Shumë shqiptarë jo të krishterë mbajnë emra muslimanë dhe anasjelltas. Vetëdija e rëndësishme e njerëzve është që të mos hapin probleme me ndryshime fetare, ndodh që muslimanët dhe të krishterët bashkëpunojnë për t’i zgjidhur problemet e tyre shoqërore.
Në kohën e Rilindjes në shekulin e XIX, në Ballkanin e shqetësuar shqiptarët po përpunonin, edhe ata, strategjinë e tyre të shkëputjes nga Perandoria Osmane, Rilindasit, filozofët, poetët, politikanët e kuptuan se harmonia fetare ishte një thesar i çmuar, ndonëse një përçarje fetare e shqiptarëve do të vinte në rrezik vetë ekzistencën, ata u muarën me idenë e harmonisë fetare, për ta kthyer atë në një flamur krahas flamurit të lirisë. Në këtë kohë, jehonë të madhe bëri ideja “ Feja e shqiptarit është shqiptaria”.
Në kohën e komunizmit nuk kishte liri fetare, për muslimanët, për ortodoksët dhe për katolikët, pas marrjes së pushtetit më 1944, regjimi filloji fushatat antifetare. Kështu në viti 1967, u bë vendi i parë ateist në botë, ku kushtetuta e ndalonte çdo lloj ushtrimi të besimit, shqiptarët e dyshuar futeshin në punë të rënda por edhe vriteshin.
Pas komunizmit fillon ngritja e traditatve fetare. Në vitin 1990, fillon prapë qëndrimi i muslimanëve dhe të krishterëve përkrah njëri-tjetrit si praktikisht ashtu edhe moralisht. Megjithatë kanë mbetur edhe shumë gjëra për t’u zgjidhur si kthimi i pronave, të cilat ju kanë takuar bashkësive fetare, të marra nga regjimi komunist.
Sipas kushtetutës të gjitha fetë janë të barabarta, shëmbull për këtë kemi faktin se të gjitha festat e rëndësishme fetare janë edhe zyrtare. Një pikëpamje e zakonshme është se në radhë të parë feja është një raport personal me Zotin. Shumë persona fenë e shikojnë si diçka e cila na mëson ndryshimin midis të mirës dhe të keqes ç’ka na bën që të mos shohim ndryshim të madh midis feve.
Nga ky këndvështrim themi se është një figurë në politikën Europiane. Pas shpalljes së Pavarsisë më 1912, ka qënë e ndaluar me ligj që shteti të favorizonte ndonjë fe, mund të themi se ishte një shtet sekular sipas kushtetutës, ç’ka do të thotë se feja dhe politika janë të ndara dhe do të thotë se shteti është i ndarë nga institucionet fetare, gjë e cila nuk ndodh në vendet skandinave.
Toleranca dhe respekti i ndërsjelltë
Toleranca ka përmasat e një parimi të madh në marrëdhëniet njerëzore, ku është virtyt shumë i dëshiruar dhe shumë i kërkuar nga ne për t’i zënë vendin intolerancës. Mund ta kuptosh dhe ta njohësh një problem ç’ka nuk do të thotë se duhet ta miratosh. Pra, në këtë mënyrë kuptohet lehtë se njeriu, kohë pas kohe beson dhe bën gjëra të ndryshme, ku mëson se mund të jetohet me shumicën e ndryshimeve, në qoftë se të dy palët janë të prirura që të kuptojnë dhe të respektojnë njëra-tjetrën.
Në qoftë se nuk e njeh mirë tjetrin është e lehtë të mendohet se ai mendon dhe bën dicka tjetër, ku në fakt mund të jetë, edhe e ndien veten të kërcënuar.
Ne, shqiptarët kemi përvojë të gjatë me ndryshimet fetare dhe i tregojmë botës, nëpërmjet tolerancës, se besimet e ndryshme ndaj Zotit nuk janë pengesë për të jetuar në mënyrë harmonike me njëri-tjetrin.
Nga fakti që vendi gjendet në qendër të Europës e cila pasqyron traditë, kulturën dhe fenë e banorëve të saj, atëherë themi se vendi ka një histori të gjatë, të cilën e vërtetojnë monumentet e lashta, si rrënojat e Butrintit, Antigones, Apolonisë etj, ndiejmë krenarinë dhe forcën e të kaluarës sonë të lashtë.
Shumë njerëz mendojnë se arsyeja e vetme që ka më pak luftëra në mes shteteve të botës është se ato janë të lidhura ngushtë me njëra tjetrën, por shumë njerëz mendojnë se janë të shqetësuar që globalizmi krijon reaksione të kundërta, mirëpo disa organizata të ndryshme politike, të cilat flasin për padrejtësi kombëtare, ku shumë udhëheqës të tyre politikë dhe fetarë që e shikojnë globalizmin kulturor si një shprehje që kultura amerikane ka “pushtuar” gjithë botën. Disa nga këta e shikojnë ekstremizmin islam Al Qaida-n dhe Hamas-in si shprehje të kundërshtimit që të mos merret nga një mënyrë jetese dhe ekonomi perëndimore jo fetare dhe materialiste.
E veçanta e vendit tonë është, ku një numër i madh i traditave fetare janë të mbledhura në një vend i cili nga numri i popullsisë dhe nga sipërfaqja është një nga vendet më të vogla në Europë, ku fetë më të mësha në botë, krishtërimi dhe islamizmi kanë qënë për qindra vjet pjesë e kulturës shqiptare përkrah njëra-tjetrës dhe brenda një familjeje. Vendi ka qënë strehë për sektet brenda feve, si nga klima tolerante ashtu edhe nga bashkëjetesa për një kohë të gjatë e traditave fetare.
Para komunizmit kishte rreth 1 milin banorë, ku 69% e saj ishin muslimanë, 1/5 ortodokse dhe 1/10 katolike. Sot nuk mund të kemi një statistikë të saktë përsa i përket ndarjes, sepse nuk është e sigurtë se një shqiptar që e quan veten si ‘katolik’, ‘ortodoks’ ose ‘musliman’ është zyrtarisht anëtar i atij besimi fetar. Shumë nga ne biem në kundërshtime ndaj etiketimeve fetare sepse vijnë nga martesa të përziera. Kemi shumë nga ata që herë e ndiejnë veten si të krishterë e herë si musliman atëherë themi se një pjesë e lirisë së besimit të cilën duhet ta sigurojë demokracia është pikërisht e drejta për të besuar secili fenë e vet.
Ardhja e krishtërimit dhe islamizmit në vendin tonë
Krishtërimi tek ne shfaqet si te vitet 200 para Krishtit. Qyteti i parë ku u përhap krishtërimi ishte Durrësi dhe në vitin ‘58 u themelua bashkësia e parë e krishtere. Këtë më së miri e tregon rrënoja e kishës në Butrint e shekullit të VII, e cila është një nga më të vjetrat në Europë.
Në vitin 1290 fillojnë sulmet e ushtrisë otomane ndaj, për të pushtuar dhe islamizuar principatat. Pas ardhjes së Gjergj Kastriotit në vitin 1442-1443 fillon lufta kundër turqve, i bëri ballë ushtrisë turke rreth 25 vjet, por pas vdekjes së udhëheqësit tonë më 1468, rifillon pushtimi i vendit nga turqit, shumica e shqipëtarëve u detyruan të largohen për në Itali, ndërsa ata që mbetën u detyruan të ndërrojnë fenë e tyre në atë islame.
Organizatat më të mëdha të krishtërimit tek ne janë Kisha Katolike, Kisha Ortodokse Autoqefale dhe Aleanca Evangjelike Shqiptare, si organizata mëmë të bashkësisë evangjelike.
Feja Islame në Ballkan ka qëndruar më tepër se pesë shekuj. Pjesa më e madhe e shqiptarëve u kthyen në muslimane në vitin 1700. Pas shpalljes së Pavarësisë më 1912, shumica e popullatës ishte muslimane, dega e të cilëve i takonte sunni-ve.
Bektashizmi është më i rëndësishëmi i sufive në vendin tonë, i cili lindi në Turqi, por pas shpalljes së Pavarësisë tek ne ai u zhvillua si sekt i pavarur. Më 1925 qendra kryesore e bektashizmit u vendos në Stamboll në kryeqytetin tonë, në Tiranë, ku udhëheqësit e bektashinjve quheshin dede, baba, dhe kryegjysh.
Tradita e besimeve fetare
Heroi ynë, Gjergj Kastrioti lindi si i krishterë ortodoks, u rrit si musliman në sektin e bektashinjve, jetoi si katolik dhe vdiq si i tillë, andaj në shoqëri pranohet të ndërrosh fenë apo edhe të mos i përkasësh ndonëj besimi fetar. Shumica e njerëzve janë krenarë për tolerancën fetare ndaj njëri-tjetrit.
Nuk na duket gjë se kemi fe të ndryshme, por ajo që është me rëndësi është se jemi shqiptarë dhe jetojmë së bashku.
Ka shumë tradita të cilat tregojnë se ndryshimi i fesë nuk e vështirëson bashkëjetesën. Kemi rastin kur një i krishterë nuk pi duhan apo nuk ha bukë afër një musliman i cili agjëron në kohën e Ramazanit.
Shumë shqiptarë jo të krishterë mbajnë emra muslimanë dhe anasjelltas. Vetëdija e rëndësishme e njerëzve është që të mos hapin probleme me ndryshime fetare, ndodh që muslimanët dhe të krishterët bashkëpunojnë për t’i zgjidhur problemet e tyre shoqërore.
Në kohën e Rilindjes në shekulin e XIX, në Ballkanin e shqetësuar shqiptarët po përpunonin, edhe ata, strategjinë e tyre të shkëputjes nga Perandoria Osmane, Rilindasit, filozofët, poetët, politikanët e kuptuan se harmonia fetare ishte një thesar i çmuar, ndonëse një përçarje fetare e shqiptarëve do të vinte në rrezik vetë ekzistencën, ata u muarën me idenë e harmonisë fetare, për ta kthyer atë në një flamur krahas flamurit të lirisë. Në këtë kohë, jehonë të madhe bëri ideja “ Feja e shqiptarit është shqiptaria”.
Në kohën e komunizmit nuk kishte liri fetare, për muslimanët, për ortodoksët dhe për katolikët, pas marrjes së pushtetit më 1944, regjimi filloji fushatat antifetare. Kështu në viti 1967, u bë vendi i parë ateist në botë, ku kushtetuta e ndalonte çdo lloj ushtrimi të besimit, shqiptarët e dyshuar futeshin në punë të rënda por edhe vriteshin.
Pas komunizmit fillon ngritja e traditatve fetare. Në vitin 1990, fillon prapë qëndrimi i muslimanëve dhe të krishterëve përkrah njëri-tjetrit si praktikisht ashtu edhe moralisht. Megjithatë kanë mbetur edhe shumë gjëra për t’u zgjidhur si kthimi i pronave, të cilat ju kanë takuar bashkësive fetare, të marra nga regjimi komunist.
Sipas kushtetutës të gjitha fetë janë të barabarta, shëmbull për këtë kemi faktin se të gjitha festat e rëndësishme fetare janë edhe zyrtare. Një pikëpamje e zakonshme është se në radhë të parë feja është një raport personal me Zotin. Shumë persona fenë e shikojnë si diçka e cila na mëson ndryshimin midis të mirës dhe të keqes ç’ka na bën që të mos shohim ndryshim të madh midis feve.
Nga ky këndvështrim themi se është një figurë në politikën Europiane. Pas shpalljes së Pavarsisë më 1912, ka qënë e ndaluar me ligj që shteti të favorizonte ndonjë fe, mund të themi se ishte një shtet sekular sipas kushtetutës, ç’ka do të thotë se feja dhe politika janë të ndara dhe do të thotë se shteti është i ndarë nga institucionet fetare, gjë e cila nuk ndodh në vendet skandinave.
Toleranca dhe respekti i ndërsjelltë
Toleranca ka përmasat e një parimi të madh në marrëdhëniet njerëzore, ku është virtyt shumë i dëshiruar dhe shumë i kërkuar nga ne për t’i zënë vendin intolerancës. Mund ta kuptosh dhe ta njohësh një problem ç’ka nuk do të thotë se duhet ta miratosh. Pra, në këtë mënyrë kuptohet lehtë se njeriu, kohë pas kohe beson dhe bën gjëra të ndryshme, ku mëson se mund të jetohet me shumicën e ndryshimeve, në qoftë se të dy palët janë të prirura që të kuptojnë dhe të respektojnë njëra-tjetrën.
Në qoftë se nuk e njeh mirë tjetrin është e lehtë të mendohet se ai mendon dhe bën dicka tjetër, ku në fakt mund të jetë, edhe e ndien veten të kërcënuar.
Ne, shqiptarët kemi përvojë të gjatë me ndryshimet fetare dhe i tregojmë botës, nëpërmjet tolerancës, se besimet e ndryshme ndaj Zotit nuk janë pengesë për të jetuar në mënyrë harmonike me njëri-tjetrin.